Zagadnienie racjonalności a teoria dóbr publicznych
Bonawentura Lach
ORCID: 0009-0009-5376-2029
bonawentura.lach@gmail.com
Uniwersytet Wrocławski
DOI: 10.26366/PTE.ZG.2025.274
Download (pdf)
Cytowanie: Lach, B. (2025). Zagadnienie racjonalności a teoria dóbr publicznych. Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Zielonej Górze, 22, s. 37-46. DOI: 10.26366/PTE.ZG.2025.274
KODY JEL: B41, D01, H41Artykuł podejmuje zagadnienie racjonalności ekonomicznej oraz problemu dóbr publicznych, analizując różnice między podejściem ekonomii głównego nurtu a Austriacką Szkołą
Ekonomii. Celem opracowania jest wykazanie, w jaki sposób przyjęte założenia dotyczące ludzkiego działania wpływają na interpretację procesów gospodarczych oraz uzasadnienie interwencji państwa w dostarczanie dóbr publicznych. Autor dokonuje analizy metodologicznych podstaw obu szkół, wskazując na konsekwencje stosowania modeli prognostycznych opartych na uproszczonych założeniach o racjonalności jednostek. W dalszej części artykułu przedstawione zostają problemy wynikające z pozytywistycznego podejścia do ekonomii, w tym arbitralność określania racjonalności działań i trudności w falsyfikacji teorii głównonurtowych. W kontekście teorii dóbr publicznych analizowana jest kwestia „jeźdźców na gapę” oraz uzasadnienia dla interwencji państwowej, które zostają skonfrontowane z austriacką koncepcją subiektywizmu metodologicznego. Artykuł kończy się wnioskami wskazującymi na ograniczenia głównonurtowej definicji racjonalności oraz postulującymi potrzebę bardziej spójnego podejścia do analizy procesów gospodarczych, wolnego od wartościowania celów jednostek.
Słowa kluczowe: racjonalność, dobra publiczne, metodologia ekonomii
The issue of rationality and the theory of public goods
The article addresses the issue of economic rationality and the problem of public goods by analyzing the differences between mainstream economics and the Austrian School of Economics. The aim of the study is to demonstrate how assumptions about human action influence the interpretation of economic processes and justify state intervention in the provision of public goods. The author analyzes the methodological foundations of both schools, highlighting the consequences of using predictive models based on simplified assumptions about individual rationality. The article then presents the problems arising from the positivist approach to economics, including the arbitrariness of defining rationality and the difficulties in falsifying mainstream theories. In the context of public goods theory, the issue of free riders and justifications for state intervention are examined and confronted with the Austrian concept of methodological subjectivism. The article concludes with findings that highlight the limitations of the mainstream definition of rationality and advocate for a more coherent approach to analyzing economic processes, one that refrains from evaluating individuals’ goals.
Key words: rationality, public goods, economic methodology
Submitted: 2025-03-14, Reviewed: 2025-05-27, Accepted: 2025-06-26, Published: 2024-06-30
Panel redakcyjny
Umożliwia przesyłanie artykułów naukowych
oraz ich recenzowanie i redagowanie.